پرورش ماهی زینتی، صنعتی نوپا در مدل کسب کارهای ارزان و با صرفه اقتصادی است که پرورش ماهی زینتی با اندک سرمایه اولیه، علاوه بر سودآوری سرشار زمینه اشتغال را برای علاقه مندان در زمینه ماهی زینتی فراهم می کند.

رشد ماهی ها

رشد ماهیان زینتی و عواملی كه روند رشد تحت تأثیر آنهاست برای پرورش دهنده ماهی های زینتی ، در درجه اول اهمیت قرار دارند ، زیرا حداكثر رشد ماهی در حداقل مدت زمان با حداقل مقدار غذا ، هدف اصلی اوست .
ماهی جانوری خونسرد است و جهت حفظ درجه حرارت بدن خود ، مجبور به صرف انرژی نیست ، بدین لحاظ ، یك ماهی نسبت به یك جانور خونگرم ، از لحاظ تبدیل مواد غذایی به پروتئین بدن ، از كارآیی و استعداد بیشتری برخوردار است .
تغذیه ماهیان انرژی مورد نیاز ماهی از غذا تأمین میشود ، بهر حال این انرژی در اصل از خورشید تولید می شود . انرژی خورشید به وسیله گیاهانی كه برای ساختن كربوئیدرات ها، انرژی مصرف می نمایند، به غذا تبدیل می گردد. جانوران این گیاهان را خورده و انرژی ذخیره شده را جهت انجام فعالیت های خود مورد استفاده قرار می دهند ، بنابراین گیاهان بعنوان تولیدكنندگان اولیه مواد غذایی شناخته شده اند ، كه این مواد به صور دیگر تبدیل می گردد و سپس در اختیار ماهیان قرار می گیرد. در زیر بطور فشرده نیازهای غذایی ماهیان مورد اشاره قرار می گیرد.
تركیبات معدنی ماهـیان از مـواد مـعدنی بیشماری استفاده می نمایند كه عناصر ذیل ضرورت بیشتری برای آنان دارد كه عبارتند از : كلسیم ، فسفر ، سدیم ، مولیبدن ، كلر، منیزیم، آهن، سلینیوم، ید، منگنز، مس، كبالت و روی كه عوامل یاد شده از طریق محصولات جنبی كشتارگاهها همچون پودر ماهی در اختیار ماهیان قرار می گیرد.

تركیبات آلی كه خود شامل مواد زیر هستند.

پروتئین ها
پروتئین ها تركیبات آلی پیچیده ای هستند كه از واحدهای اسید آمینه ساخته شده اند و از طریق اسیدهای دیواره روده به داخل خون جذب و یا جهت تولید انرژی می سوزند. منابع گیاهی و غالباً حیوانی در تأمین پروتئین مصرفی ، در جیره غذایی مصرفی ، تغذیه مصنوعی پرورش دهندگان گنجانده می شود.

چربیها
این مواد از واحدهای اصلی به نام اسیدهای چرب تشكیل می شوند . اطلاعات در مورد جزئیات نیاز ماهی به چربی در دست نیست، لذا در غذاهای ویژه مصنوعی اهمیتشان در درجه دوم قرار دارد. ئیدرات های كربن
این مواد شامل گروه وسیعی از مواد شامل قندها، نشاسته ها و سلولز هستند، ساده ترین ئیدرات های كربن، قندها و پیچیده ترین آنها پلی ساكاریدها است . این مواد غالباً در تغذیه مصنوعی ماهیانی به كار می رود كه از طریق آنزیم آمیلاز، قادر به بهره وری از محصولات گیاهی هستند. ویتامینها : برای سلامت ماهی ضروری و شامل دو دسته اند

محلول در آب كه شامل موارد زیر هستند:
الف) تیامین كه در غلات و حبوبات و سبزیجات و خمیرترش (Yeast) و بافت حیوانی یافت می شود و كمبود آن باعث كمی رشد و تشنج ها است.
ب) پیریدوكسین، كه در خمیر ترش، غلات وحبوبات موجود است و كمبود آن كم خونی ماهی را به دنبال دارد.
ج) اسید اسكوربیك كه در سبزیجات و بافت حیوانی موجود و كمبود آن باعث خونریزی بافتها می شود.
محلـول در چربی كه خود شامـل ویتامین های A-D- KوE می باشد الف) ویتامین A در روغن ماهی موجود و از طریق گنجاندن پودر ماهی در جیره غذایی تأمین می شود. ب) ویتامینD از طریـق تأثیر نور ماوراء بنفـش در پوست ماهی ساخته می شود و كمبود آن اختلال در فرآیند استخوان سازی را باعث می شود. ج) ویتامین E و K در بافت گیاهی و سبزیجات موجود و كمبود آنان باعث كم خونی و اختلال در انعقاد خون می گردد.

عوامل زیر نیز در رشد ماهیان آب شیرین از اهمیت برخوردارند : چه در آب شیرین و چه شور ماهی بدلیل خونسرد بودن ، میزان فعالیت بدنش با افزایش حرارت بسرعت زیاد می شود، لذا هرچه درجه حرارت بیشتر، انرژی بیشتری مورد نیاز ماهی است . بطور معمول در نقاط گرمسیر نسبت به نقاط سردسیر رشد ماهیان آب شیرین بیشتر است.

جریان آب
ماهیان آب شیرین در صورتیكه در آبی با جریانی سریع نگهداری شوند، نسبت به موقعیكه در یك استخر بسر می برند، مجبور هستند كه برای شنا كردن و موضعگیری در مقابل جریان آب ، انرژی بیشتری مصرف نمایند.
اندازه بدن
میزان سوخت و ساز یك ماهی كوچك بالاتر از میزان مزبور در یك ماهی بزرگ است . بنابراین در عرصه تكثیر و پرورش آبزیان، عملاً معلوم شده كه ماهی كوچك ، برحسب واحد وزن بدن به غذای بیشتر نیاز دارد.
سایر عوامل
افزایش مستمر و ممتد فعالیت بدنی یا سوخت و ساز ، نیاز به انـــرژی یك ماهی را ترقی می دهد. اینگونه افزایش عمدتاً نتیجه عواملی هستند كه به عوامل فشار مشهورند كه شامل ازدحام ، سطوح پائین اكسیژن ، آلودگی ، میزان های آمونیاك ، همگی عوامل فشار موجود در عرصه تكثیر و پرورش محسوب می گردند كه میزان نیاز به انرژی را افزایش داده و قادرند بطور نامطلوبی بر میزان رشد تأثیر بگذارند.

استحصال تخم و بچه ماهی: در صنعت تكثیر و پرورش آبزیان ، واژه تخم یا بچه ماهی به مراحل جوانی حیوان مورد استفاده جهت ماهیدار نمودن استخرهای پرورش ماهی اطلاق می گردد. تهیه و تأمین بچه ماهی در زمینه پرورش ماهیان تحت تأثیر وجود اختلافی مهم بین رفتار تخم ریزی گونه های مختلف ماهیان قرار دارد. به عبارت دیگر برخی از انواع ماهیان آب شیرین از روی میل در استخرهای پرورش ماهی تخم ریزی می كنند و تأمین تخم به راحتی صورت می گیرد و برخی در كارگاه تخم ریزی می كنند.
بهترین نوع ماهی شناخته شده كه به سهولت در استخر تخم ریزی می نمایند ، ماهی تیلاپیا است. نوع دیگری از سیستم تكثیر ماهیانی كه در آب شیرین استخرها به حد بلوغ و تخم ریزی و بهره برداری می رسد ماهی قزل آلا است. البته وجه تمایز آن با ماهیان دیگر آب شیرین ، در استفاده از استخرهای بتونی بوده كه ویژه اینگونه ماهیان است. در صورت عدم استفاده از این گونه استخرها لازم است در شرایط حوضچه تخم ریزی ماهیان قزل آلای مولد از استخر برداشته و با استفاده از دست ، از طریق وارد آوردن فشار بر روی بدن ماهی تخم كشی صورت و سپس تخمهای بارور شده را به خارج از حوضچه ( استخرهای غیربتونی ) هدایت كرد.

آب:منـشاء آب شـیرین جـهت پرورش ماهیان، بارندگی است كه با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی محل تغییر می كند. چشمه ها و چاهها در اثر نفوذ آب باران در زمین بوجود آمده اند كه جهت پرورش و تكثیر ماهیان مورد بهره برداری قرار می گیرند. گاهی نیز از هرز آبهای جمع شده در زمینهای شیب دار با منشاء باران در تكثیر و پرورش استفاده می گردد. مردابها، دریاچه ها و رودخانه ها منابع ذخیره هرز آبها هستند.
برای یك استخر پرورش ماهی ، نیازمند یك مقدار آب اولیه جهت آبگیری متناسب با حجم مورد نیاز استخر هستیم. مقدار آب مورد نیاز برای پرورش ماهی در آبهای شیرین از مجموع عوامل زیر تعیین می گردد:
الف) حجم استخر در شروع دوره پرورش ماهی
ب ) تلفات نفوذی در طول دوره پرورش ماهی
ج ) تلفات تبخیری در طول دوره پرورش ماهی

در صورتیكه كل آب شیرین مورد استفاده جهت پر كردن استخر در مواقعی از سال برای تأمین آب استخر كافی نباشد، ساختن یك مخزن ذخیره آب، پرورش دهندگان را قادر خواهد ساخت تا در مواقع پر آبی ، آب را جهت زمان خشكسالی و كم آبی ذخیره و استفاده نمایند. اگر استخر به شكل مربع مستطیل باشد با در هم ضرب كردن دو ضلع و ارتفاع كل آب مورد نیاز برآورد می شود. ارتـفاع × عــرض × طــول كــه تـعــیین ارتــفاع از طــریــق تـخـمین میانگین عمق آب صورت می گیرد كه بصورت ارتفاعات مختلف سطح استخرقابل استحصال است .

كارگاههای پرورش ماهی

مدیریت اینگونه استخرها مستلزم تأمین آب كافی و هنر ایجاد شرایط مطلوب محیطی لازم برای حداكثر رشد و حداقل میزان مرگ و میر جمعیت ماهیان موجود در استخر است. ورود آب به استخر از طریق یك ورودی تحت كنترل انجام می گیرد كه هدف از آن تأمین جریان مرتب و قابل تنظیم آب ممانعت از فرار ماهیان و جلوگیری از ورود گونه های نامطلوب به داخل استخر می باشد. ایـن آب از طـریق یـك خروجی قابل كنترل به نام مانك (Monk) از استخر خارج می گردد و به تولید كننده امكان می دهد كه هرگونه لایه آب موجود در كف استخر را كه احتمالاً كیفیت آن پایین آمده و بایستی با آب تازه تعویض گردد را تخلیه سازد.
دستورالعمل های عمومی در رویه پرورش ماهیان آبهای شیرین: در این خصوص پرورش دهندگان ماهی می توانند از محیطهای آبی و تسهیلاتی استفاده كنند كه برای پرورش كپور و دیگر گونه های ماهی آبهای شیرین مناسب ترند ، تا برای ماهیان قزل آلا، و فنون این كار در حال حاضر كاملا مرسوم و رایج است. ایجاد استخرهای ماهی در اصل رویه ای از آب زدایی و كنترل منظم مناطق باتلاقی با استفاده از سدهای ساده كه به تدریج استخرهایی مناسب تولید ماهی در كنار آن ایجادشد، ریشه گرفته است. از لحاظ فنی كلیه گونه های ماهی آب شیرین را میتوان پرورش داد و این بسته به انتخاب بازار است. در ذیل برخی از مسایلی كه در رویه های پرورش و تكثیر ماهیان آب شیرین باید بدانها توجه داشت مد نظر قرار می گیرد.

ضد عفونی استخر
استخرها كه در اندازه های متفاوتی هستند ( از 100 متر مربع برای تخم ریزی گرفته تا بیش از 10 هكتار برای پرورش ماهیان استخرهای نمونه یا در زمین حفر میشوند و یا بوسیله پشته های خاكی ساخته میشوند كه در هر حال باید قابل زهكشی باشند و این كار معمولاً بوسیله سیستم ( مانك ) صورت می گیرد . بهترین و ارزانترین روش ضد عفونی استخرها خنگ گذاشتن و به آیش در آوردن آن است .
تخم ریزی
بطور معمول ماهیان آب شیرین در دمای حدود 22 درجه سانتیگراد تخم ریزی میكند و استخرهای تخم ریزی در آغاز ماه مه ، هنگامی كه حرارت آب به سرعت زیاد میشود ، آماده می گردند . در استخرها بذر علف افشانده میشود یا گیاهان دیگر امكان رویش می یابند ، بطوری كه رستنی های مناسب موجود باشد ، تا تخمها به آنها بچسبند. استخرها در اكثر اوقات سال ، خـالی هستند امـا درست قـبل از تخم ریزی از آب پر می شوند و فرصت گرم شدن می یابند. آنها تنها وقتی مورد استفاده قرار می گیرند كه درجه حرارت آبشان بالای 18 درجه سانتیگراد باقی بماند . ماهی های تولید مثل كننده آب شیرین در دسته هایی شامل 2 نر و یك ماده انتخاب میشوند. نرها به سادگی شناسایی میشوند. به این ترتیب كه وقتی كه حفره شكمی آنها به آرامی فشار داده شود، اسپرم از منفذ آن خارج میشود. ماده ها در این زمان به واسطه حفره شكمی متورم و منفذهای برجسته قابل تشخیص اند ماهی كپور معمولاً در 4 سالگی بالغ میشود ، گر چه نرهای آن میتوانند زودتر بالغ شوند. دسته های ماهیان بلافاصله بعد از آب گیری استخر ، وارد آن میشوند و تخم ریزی بعد از حدود 36 ساعت صورت میگیرد. ماده ها روی گیاهان مركز استخر تخم می ریزند و هر ماهی حدود 000ر100 تخم به ازاء هر كیلوگرم از وزن بدن تولید می كند. ماهی های تولید مثل كننده را پس از تخم ریزی بلافاصله از استخر بیرون می آورند تا تخمها را نخورند.

مراحل لاروی 

معمولاً تخم ماهیان آب شیرین از جمله كپور پس از گذشت 100 “درجه روز” (یعنی 4 روز در دمای 25 درجه سانتیگراد) سرباز می كند. لاروها به طول 5 میلیمتر هستند و تنها یك كیسه غذایی كوچك با خود همراه دارند. هنگام آماده سازی استخر تخم ریزی یا نزدیك به این زمان ، استخرهای نوزاد پروری بزرگتر از استخرهای تخم ریزی هستند و باید حدود 2/1 متر عمق داشته باشند. این استخرها اختصاصاً برای تولید لارو بكار می روند و باید تنها حاوی مواد غذایی در چنان اندازه و كیفیتی باشند كـه مـناسب تـغذیه لاروهـا بـاشند. بـرای پرورش پلانكتون های حیوانی غذایی در استخرها كود آلی یا شیمیایی می پاشند. انتخاب بین كودهای آلی و غیر آلی صورت می گیرد و كودهای آلی طبیعی مورد استفاده معمولاً از كودهای حیوانی نظیر كود گاو یا اسب هستند . این مواد را میتوان به میزان 1 كیلوگرم در متر مربع بصورت جامد یا مایع ، ترجیحاً در حالت تجزیه كامل كه سطح آمونیم به حداقل می رسد بكار گرفت. ( سطح آمونیم بسته به طبیعت خاك استخر و سطح موجود مواد تغذیه ای در استخر كاملاً متغیر است). هنگام كودپاشی دقت زیادی باید مبذول داشت تا كود بیش از حد افزوده نشود و حالت بی اكسیژنی رخ ندهد. به جای كوددهی گسترده و یك جا، چه بهتر كه این كار طی چندین نوبت هر چند هفته یك بار در طول تابستان صورت گیرد.
كودهای غیر آلی را میتوان به جای كود آلی بكار برد. كودهای آلی مواد تغذیه ای جلبكی را در سطح قابل پیش بینی تری فراهم می نمایند. در استخرهای عادی كه دارای مقدار مناسبی خاك در كف هستند ، احتمال دارد كه فسفر ، مواد مغذی را محدود كند كه برای جلوگیری از این وضع ، از سوپر فسفات ها استفاده می گردد. شكل رایج تر كودپاشی ، استفاده از تركیب نیتروژن، فسفر و پتاسیم به نسبت 10÷10 ÷ 10 به میزان 10 كیلوگرم در هكتار ، كمی دیرتر در سال میتوان بكار گرفت. پس از آنكه كود آلی یا شیمیایی افزوده شد و پلانكتون كافی در استخر بوجود آمد لاروهای تازه سر از تخم درآورده به آن وارد می شوند. رشد در این زمان سریع است و لاروها را باید به منظور جلوگیری از كاهش میزان رشد كه در اثر ازدحام بی رویه ایجاد می شود ، پراكنده و كم جمعیت كرد. بطور معمول لاروها را برای بقیه فصل در استخر نگاه میدارند. همچنین ممكن است در صورت كند بودن میزان رشد ( كه از طریق نمونه برداری با تور كنترل میشود) ، از تغذیه كمكی استفاده گردد. در صورتیكه درجه حرارت مناسب باشد، ممكن است ماهیان كلیه غذاهایی را كه بطور طبیعی تولید شده مصرف كنند. غذاهای گندله ای شكل كه توسط كارخانجات تجارتی تولید میشوند معمول ترین غذای ماهیان آب شیرین از جمله كپور هستند. این مواد از لحاظ غذایی متناسب با نیازهای ماهی ساخته شده اند و میتوان آن را با دست به آنها داد، یا به كمك ابزار اتوماتیك یا تغذیه كننده ها مورد استفاده قرار داد. در صورتیكه هوا به اندازه كافی گرم باشد میتوان بطور واقع بینانه انتظار داشت كه تا پایان تابستان وزن ماهیان 50 تا 100 گرم باشد. در اینجا باید بر اهمیت بالا بودن دمای محیط تأكید كرد، زیرا پایین بودن درجه حرارت سبب میشود كه آهنگ رشد كند یا نابود گردد. حداقل دما برای رشد مناسب ، 18 درجه سانتیگراد است، در حالی كه دمای 25-23 درجه سانتیگراد ایده آلی را برای تبدیلات غذایی و رشد بوجود می آورد. اهمیت درجه حرارت به قدری است كه استفاده از صفحات خورشیدی ، تونلهای پلی تینی گلكاری شده یا ایجاد پوشش بر روی استخر ، به منظور افزایش درجه حرارت برای بالا بردن آهنگ رشد ، باز هم اقتصادی و بصرفه است.

كنترل بیماری

كنترل بیماری تا حد زیاد مسئله ای است مربوط به بهداشت استخر. استخرها حتی الامكان باید در طول زمستان ، خشك نگه داشته شوند و با آهك زنده ، فرمالین یا سود سوزآور ضد عفونی گردند. ماهیان تولید مثل كننده همیشه باید از بچه ماهیها و ماهیان در حال رشد بزرگ تر و جدا نگاه داشته شوند. ماهیان باید بخاطر انگل ها یا سایر علائم بیماری بطور مكرر در فصل رشد و ترجیحاً حداقل ماهی یك بار بطور كامل معاینه شوند و اگر بیماری آنان محرز گردید، سریع و بطور موثر درمان شوند. دقت در انتخاب ماهیان تولید مثل كننده اهمیت فراوانی دارد تا در درجه اول موجب انتقال بیماری به مزرعه نشوند.
كنترل شكارچیان : كنترل شكارچیان ( عمدتاً پرندگان و حشرات آبزی) ، بیشتر با پیشگیری از ورود آنان تا نابود ساختن آنها باید فراهم گردد. گرین هاوس ها واقعاً در مقابل شكارچی مقاوم هستند. مسئله عمده دیگر بویژه در اواخر فصل كه گرمای آب بیشتر و محصول ماهی موجود در آب بالاست. آلودگی استخر بوسیله خود ماهیان می باشد. در این حالت اكسیژن مورد نیاز ضایعات دفع شده از ماهی ، و همچنین مصرف اكسیژن توسط ماهیان در حال رشد ، سبب كاهش میزان اكسیژن محیط می گردد. برای مقابله با این موضوع میتوان آب را در طول شب كه میزان اكسیژن در پایین ترین حد خود است ، هوا داد ، یا آب آن را بطور دائم عوض كرد، گرچه مورد اخیر با اتلاف حرارت آب همراه است.

تشخیص جنسیت ماهیان آکواریمی

ماهیان آکواریم آب شیرین بیش از بیست هزار گونه در دنیا شناسایی و یا با علم ژنتیکی بوجود آمده اند. تنها گونه های محدود و معینی از آنها به ایران وارد شده است که باتلاش و زحمات فراوان تکثیر پرورش آنها میسر شده است. مطالب مفید بصورت کتاب یا جزوه که بتوان به آن دسترسی پیدا کرد و یا مسائلی چون نگهداری، تکثیر، پرورش و تشخیص جنسیت را تحقیق و مطالعه کرد کمتر یافت می شود. در اینجا در مورد شش خانواده از ماهیهایی که با موفقیت در ایران قابل تکثیر و پرورش بوده اند صحبت شده است که با ایجاد سالن و کارگاه پرورش ماهی، می توانید براحتی آنها را تکثیر و پرورش دهید که آنها عبارتند از :

1- خانواده ماهیهای زنده زا
2- خانواده ماهیهای طلایی
3- خانواده ماهیهای بارب
4- خانواده ماهیهای تترا
5- خانواده ماهیهای سیچلاید
6- خانواده ماهیهای گوارامی

[table id=1 /]

1-ماهیان زنده زا

ماهیان زنده زا از خانواده Poeciliidae یا دندان دار زنده زا هستندوبیشتر ماهیان زنده زا موجود در آکواریوم که به صورت تروان نگهداری میشوند از این خانواده هستند ،هر چند که در این خانواده خانواده های دیگری چون Hemirhamphidae,Arablepidae,Goodeidaeنیز وجود دارد که زنده زا هستند.گوپی،مولی،پلاتی وسوارتل گونه های با ارزشی از ماهیان موجود در این خانواده هستند.

ماهی سوارتل
روش نگهداری و تکثیر سوارتل
نام : سوارتل یا دم شمشیری
خانواده : peocilidane
اندازه : تا 13 سانتیمتر رشد می کند .
همزیستی : سازگار با همه ماهی ها
سطح شنا : میان آب
تغذیه : انواع خوراکهای خشک
ویژگیها فیزیکو شیمیایی : دما 25 درجه سانتی گراد – PH = 7.3
رفتار و تولید مثل : ماهی صلح جو و زنده زا بوده که به اسانیتکثیر می شود .
دریافتن جنسیت : ماهی نر باله ی بلند و تیز شمشیر مانندی دارد که ماهی ماده بدون آن است ؛ هم چنین ماهی نر در زیر شکم دارای آلت تناسلی می باشد که در ماده تنها یک باله ی پهن است .

سوارتل یک گونه ی صلح جو و سلیقه پسند بوده که نگهداری آن در یک تانک جمعی زیبایی خاصی به آن ها میدهد . انگیزه نامگذاری آنها هم به خاطر شمشیری بودن دم آنهاست که به سوارتل ( = دم شمشیری ) معروف شده اند .
تنها یک گونه از سوارتل ها وحشی می باشند که نر های ین گونه سبز کم رنگ و ماده ها سبز تیره تر می باشند .
سوارتل های صلح جو هم به رنگ های قرمز ، زرد و درهم امیخته ی از رنگ ها می باشند .
سوارتل یکی از ماهی هایی می باشد که به انگیزه زیبایی و راحت بودن نگهداری و تکثیر آن کم و بیش همه پسند بوده و در هر آکواریومی تعدادی از آنها یافت می شود .
روش ی تکثیر : سوارتل همانند گوپی زنده زا بوده و پس از لقاح تخم ها در شکم ماده به بچه تبدیل شده و پس از بروز نشانه ها زیر زایمان می کند :
1- تورم شکم ماهی ماده در هنگام بارداری
2- حرکت در قسمت های پایینی یا پنهان شدن بین وسایل تزیینی
3- ایجاد یک بیضی مشکی بالای مخرج ( در ماهی های روشن قابل دید است . ) که قسمت های مشکی همان نوزادان سوارتل هستند .
والدین علاقه ی زیادی به خوردن فرزندانشان دارند که پیشنهاد می شود از روش های گفته شده در معرفی گوپی برای جلوگیری از این استفاده کنید .
هر بچه پس از زاییده شدن به طور غریزی از والدین فاصله می گیرد ؛ تا از حالت تخم ( گرد بودن ) به حالت عادی برگردد .
تا زمانی که آنها از اندازه ی دهان والدین و سایر ماهی هایتان کوچکترند ؛ یا باید آنها را در تانک دیگر و یا در پرورشگاه نگهداری کرد و با خوراکهای کاملا پودر شده به ویژه کرم فشرده تغذیه شوند .
یاداوری : پیشنهاد می شود در تانک بچه ها حتما از گیاهان طبیعی استفاده شود ؛ چون افزون بر زیبایی چربی روی برگ ها غذای مناسبی برای ماهی ها محسوب می شود و سرعت رشد آنها را تا حدود زیادی افزایش می دهد .
نکته : اگر شما از زایشگاه استفاده می کنید بهتر است کف آن را یک قطعه طلق بیندازید تا اگر بچه ماهی به کف آن چسبید ، ماهی های دیگر از بیرون به او آسیبی نرسانند . ( این اتفاق برای خود من افتاده و سایر ماهی ها دم بچه ها را خورده اند . )

ماهی پلاتی
روش نگهداری و تکثیر پلاتی
نام : پلاتی ( انگیزه نامگذاری به خاطر پهن بودن بدن آن است . پلاتی = پهن )
خانواده : poecilidane
زیستگاه اصلی : آبهای آرام مکزیک و گواتمالا
انواع : پلاتی پاندا ، شامگاه آفتاب ، قرمز ، پاندا طلایی ، خاکستری و … .
اندازه : حداکثر تا 8 سانتی متر
تانک مورد نیاز : دستکم 20 لیتر
تغذیه : انواع خوراکهای خشک
ویژگیها فیزیکوشیمیایی : دما = 26- 22 درجه سانتی گراد – PH = 7-8
پلاتی ها یکی از اعضای خانواده ی زنده زا ها هستند که به رنگهای گوناگون و زیبایی وجود داشته و حتی توانایی جفت گیری و تکثیر با سوارتل ها و گوپی ها را دارند .

ماهی های زیبایی بوده که تا 2 یا سه سال عمر کرده و به اسانینگهداری و تکثیر می شوند .
روش ی دریافتن جنسیت : ماهی نر در زیر شکم دارای آلت تناسلی بوده که در ماهی ماده به جای آلت تناسلی ؛ یک باله ی پهن وجود دارد .همگاناً هم جثه ی ماده ها از نرها پهن تر و گردتر است .
روش ی تکثیر : پلاتی ها همانند سایر ماهی های خانواده ی خود میل زیادی به خوردن بچه های خود دارند که چون بچه های پلاتی تقریباً از بچه های سایر زنده زاها کوچکتر است ؛ نیاز به مراقبت بیش تری دارند .
برای جلوگیری از خورده شدن بچه ها توسط والدین می توان با ایجاد گیاهان و وسایل تزئینی ( مثل مرجان ) زیاد فضای امنی برای پنهان شدن بچه ها ایجاد کرد و یا از زایشگاه استفاده کرد .
شیوه کار زایشگاه : بچه ماهی ها به طور غریزی بی درنگ پس از تولد از والدین جدا شده و به طرف پایین آب حرکت می کنند که در زایشگاه شیاری کوچک ( به اندازه ی بدن بچه ماهی ها ) وجود دارد که پس از عبور بچه ماهی ها از آن به قسمت دیگر زایشگاه منتقل شده و والدین به آن دسترسی ندارند .
یک ساعت پس از زایمان هم والدین را به تانک منتقل کرده و بچه ها را به پرورشگاه یا تانک دیگر منتقل کنید که خطری آنها را تهدید نکند . نکته : اگر از پرورشگاه استفاده می کنید ، پس از اینکه از استوار بودن جای پرورشگاه اطمینان برامده کردید ، بهتر است تورهای اضافی داخل آن را ببرید که بچه ماهی ها در آن گرفتار نشوند .
تغذیه ی بچه ماهی ها : بچه های پلاتی بر خلاف سایر زنده زاها به کندی رشد می کنند و اگر در زمان رشد ، غذای کاملی به آنها داده نشود ، شدنی است روند رشد آنها متوقف شده و دیگر در اندازه تغییری نکنند که برای جلوگیری از این امر می توان از خوراکهای زیر استفاده کرد . ( بهتر است غذا ها پودر شده و با هم درهم امیخته گردند . )
پولکی + لوفاک + کرم فشرده + کرم قرمز + آرتمیا .
نکته : کوشش کنید در تانک آنها حتماً از گیاهان طبیعی استفاده کنید تا افزون بر تولید اکسیژن و شفاف نگهداشتن آب تانک ؛ چربی روی برگهایش منبع تغذیه ای برای بچه پلاتی ها باشد .
در زمان بارداری ماهی ماده ؛ نشانه ها ی در آن به وجود می آید که باارزشترین مشخصه های آن بصورت زیر است :
1- تورم شکم ماهی ماده ( به شیوه یکه از بالا به یک بیضی مایل به دایره همانندیدارد .
2- دوری از سایر ماهی ها و پنهان شدن بین وسایل تزئینی
اما یک ساعت قبل و بعد از زایمان مخرج ماده متورم شده که پس از دیدن ی آن می توان ماهی را به زایشگاه منتقل کرده تا بچه ها پس از زایمان ؛ توسط سایر ماهی ها خورده نشوند .

ماهی مولی
روش نگهداری و تکثیر مولی
نام : مولی
خانواده : poecilidane
انواع : مولی سیاه ، سفید ، نارنجی ، بالن ، مولد ، برفی و …
اندازه : تا 10 سانتی متر رشد می کند . ( البته مولی مولد تا 20 سانتی متر هم رشد می کند . )
همزیستی : سازگار با همه ماهیان گیاه خوار
سطح شنا :میان آب
تغذیه : انواع خوراکهای خشک
ویژگیها فیزیکوشیمیایی : دما : 28-25 درجه سانتی گراد ، PH=7
رفتار و تولید مثل : صلح جو و زنده زا بوده که به اسانیتکثیر می شود .
تانک مورد نیاز : دستکم 40 لیتر
شرایط تانک : آب تانک نباید کثیف باشد چون آنها به اسانیدر آب کثیف خفه می شوند ، هم چنین اگر در آب تانک به ازای هر 10 لیتر یک قاشق چایخوری نمک استفاده شود ، آنها شاداب تر می شوند . زندگی گیاهی : بهتر است در تانک آنها از دم گربه ای کمتر و شویدی بیش تر استفاده شود . ( چون آنها علاقه ی زیادی به خوردن برگ های دم گربه ای دارند ولی در مورد شویدی تنها چربی روی آن را می خورند . )

یکی از مناسب ترین ماهی ها برای افراد مبتدی می باشد ؛ چون هم به اسانیتکثیر می شود و هم نیاز به مراقبت خاصی ندارد . هم چنین بسیار صلح جو بوده و با انواع زنده زاها و سایر گیاهخواران به جز گلد فیش و گورامی سازگار است .
به انگیزه اینکه آنها به اسانیتکثیر می شوند ، می توان از آنها برای تغذیه ی ماهیانی همچون آنجل هم استفاده کرد .
دریافتن جنسیت : ماهی نر دارای آلت تناسلی بوده و باله های بلند و کشیده تری نسبت به ماده دارد . هم چنین ماده ها جثه ی بزرگتر و کروی تری نسبت به نرها دارند .
روش ی تکثیر : برای تکثیر آنها باید تعدادی مولی ( نسبت نرها به ماده ها 3 به 2 ) را در یک تانک قر ار داده تا پس از جفت خوردن با هم و انجام لقاح بچه ها در شکم ماده شکل بگیرند .
البته می توان یک جفت مولی را کنار هم قرار داده تا لقاح راحت تر صورت گیرد .
چون مولی ها در خانواده ی گوپی ها قرار دارند ، آنها هم میل زیادی به خوردن بچه های خود دارند که با استفاده از روش های ذکر شده در معرفی گوپی می توان از این امر جلوگیری کرد . ( چون بچه های مولی نسبت به گوپی ها جثه ی بزرگتری دارند ؛ کمتر توسط والدین خورده می شوند و می توان با استفاده از سنگ های درشت و چند گیاه پناهگاهی برای آنها ساخت که دیگر نیازی به تانک دوم نداشته باشید .
اما اگر زنده زاها را از بچگی بزرگ کنید می توانید به نتیجه ی زیر درباره ی تعداد بچه های آنها دست یابید :
بار اول زایمان = 10- 8 بچه ، بار دوم = 18- 12 بچه ، با سوم : 25- 18 بچه ، بار چهارم = 40 -25 بچه ، بار پنجم = 50 -40 بچه اما در دفعات بعد اگر به خوبی تغذیه شوند و لقاح سراسر انجام گرفت ه باشد حداکثر 75 بچه می توان از یک زنده زا در هر بار به دست آورد که برای پرورش آنها بسیار مناسب می باشد . ( هر بار که یک زنده زا زایمان می کند حدود 5 میلی متر به اندازه ی بدنش افزون می شود . )
غذای بچه مولی ها : برای تغذیه ی آنها می توان از پولکی پودر شده + لوفاک یا کرم فشرده استفاده کرد . البته اگر تعدادی گیاه در تانک آنها قرار داشته باشد سرعت رشد آنها به تندی افزایش می یابد و به جای اینکه در مدت 3 ماه به بلوغ برسند ، در کمتر از دوماه به بلوغ رسیده و قابل تکثیر می باشند
اما چگونه بفهمیم که ماهی باردار است ؟
وسط شکم مولی ماده در زمان بارداری بسیار متورم شده به شیوه یکه اگر از بالا به آن نگاه شود ؛ مولی یک بیضی مایل به دایره به نظر می آید .اما از یک ساعت قبل و یک ساعت بعد از زایمان مخرج ماده تورم کرده و به صورت لوله در می آید که می توان با شتاب آنرا به تانک دیگر و یا زایشگاه منتقل کرده تا در آنجا زایمان کند . زایمان همهمگاناًً یک ساعت تا یک ساعت و نیم طول می کشد .ماهی مولی بالن هممانند ماهی اصلی است ولی بدنی گردتر و شبیه به توپ دارد که موارد فوق برای بالن هم صدق می کنند.

ماهی گوپی
روش نگهداری و تکثیر گوپی
نام : گوپی
خانواده : poecilidane
حد اکثر اندازه : 5 سانتی متر
همزیستی :سازگار با همه ماهیان گیاه خوار
سطح شنا :میان آب
تغذیه :انواع خوراکهای خشک
ویژگیها فیزیکوشیمیایی :دما 25درجه سانتی گراد – سختی آب 20 درجه – pH = 7
تاریخچه کشف : این ماهی در سال 1866 توسط Robert John Guppy کشف شد . البته چند سال قبل از این هم این ماهی برای آلمان ها شناخته شده بود .

رفتار و تولید مثل :
زنده زا بوده و کم و بیش تکثیر و نگهداری آن از همه ی ماهی ها راحت تر بوده و در هر ماه یکبار تولید مثل میکند .
روش ی نگهداری :این ماهی را میتوان با انواع ماهی ها همچون پلاتی ، سوارتل و مولی که از خانواده ی هم هستند در یک آکواریوم 40 لیتری نگهداری کرد . دریافتن جنسیت : ماهی نر دارای باله های زیبا و کشیده ای بوده که این باله ها در ماهی ماده کوتاه تر است . هم چنین ماهی نر دارای آلت تناسلی می باشد که در شکل زیر با فلش مشخص شده . اندازه ی نر ها نسبت به ماده ها کوچکتر است و باله پایینی نر ها تیز تر از ماده ها ست .
روش ی تکثیر : شما بایست تعدادی نر و ماده گوپی را کنار هم در یک تانک قرار دهید تا خودشان با هم لقاح کنند و پس از دیدن ی نشانه ها زیر آنها را یا به تانک دیگر و یا به زایشگاه منتقل کرد .
نشانه ها باردار بودن ماده :
1- تورم شکم ماهی ماده
2- حرکت در قسمت های پایینی آکواریوم و دوری از گیاهان
3- پر رنگ شدن قسمت بالایی مخرج ماهی ماده که این رنگ به انگیزه قرار گرفتن بچه ماهی ها در آن قسمت است و پس از تکمیل شدن دوران جنینی نوزادان درون شکم ماهی ماده این قسمت خاکستری پر رنگ ( مایل به مشکی ) می باشد . که بیانگر زمان فارغ شدن ماهی ماده می باشد .
نکته با ارزشی که در مورد تکثیر این ماهی مورد توجه می باشد اینست که این ماهی میل زیادی به خوردن نوزادان خود دارد ، از این رو از دو روش زیر می توان از این امر جلوگیری کرد :
روش اول : این روش آسان تر بوده ، هم چنین باعث زیبایی محیط آکواریوم نیز می گرد در این روش به تعدادی گیاه و وسایل تزیینی که روزنه های زیادی در آن وجود دارد (مانند مرجان ها ) نیاز است که با قرار دادن آن ها در آکواریوم باعث شده تا نوزادان ماهی بعد از به دنیا آمدن در میان آن ها پنهان شوند .
روش دوم : در این روش به یک زایشگاه نیازاست که آنرا می توان از ماهی فروشی ها به قیمت کم خریداری کرد .
زایشگاه محفظه ای شیشه ای است که یک شیشه آنرا به دو قسمت بالایی و پایینی بخش می کند . قسمت بالایی برای قرار دادن ماهی ماده در آن می باشد و دو قسمت پایین برای نوزادان و پس از به دنیا آمدن است به این ترتیب که پس از دریافتن باردار بودن ماهی ماده ، آنرا درون قسمت بالایی زایشگاه قرار داده و پس از زایمان ، بچه ماهی ها به قسمت پایینی می روند . پس از پایان زایمان ماهی ماده را به آکواریوم منتقل کرده و بچه ماهی ها را به آکواریوم دیگر یا پرورشگاه برده تا دور از دسترس والدین قرار گیرند . ( بیشتر ً زایمان 2 تا 3 ساعت طول می کشد. )
پس از چند هفته که اندازه ی بچه ها از دهان ماهیان مولد بزرگتر شد می توان آنها را با هم نگهداری کرد .
یاداوری : در اصل همه ی ماهی ها تخم گذار می باشند حتی زنده زاها ؛ اما چون زنده زاها با هم عمل لقاح را انجام می دهند ، تخم های آنها درون شکم ماهی ماده به نوزاد تبدیل شده و گمان می شود که ماهی زنده زا می باشد . ( برای اثبات این موضوع هم اگر ماهی ماده را جدا کنید ملاحظه می کنید که همراه ماهی ها چند تخم بارور نشده هم خارج می شود

2-خانواده ماهی طلایی

خانواده ماهی طلایی شامل گلدفیش کالیکو، بلک مور، لاین هد، دم چادری، چشم آسمانی، چشم بادبادکی ( بابل آیز ) و انواع دیگر می باشد.
خانواده ماهی طلایی بسیار متنوع و از انواع زیادی تشیکل شده است و بیشترین طرفداران این ماهیها در ژاپن و چین هستند. تکثیر انواع ماهیهای طلایی بسیار آُسان انجام می گیرد و تخمها از مقاومت بالایی برخوردار هستند. سرسختی و مقاومت و زیبایی این ماهی ها باعث شده است روز به روز طرفداران بیشتری پیدا کنند و هر روز کارشناسان پرورش ماهی با استفاده از علم ژنتیک و وراثت، نژادها و گونه های جدیدی را تولید می کنند. تا کنون حدود 100 نوع ماهی طلایی بوجود آمده است. که فقط چند گونه از آنها به ایران آورده شده اند که تمام آنها با موفقیت تکثیر و پرورش یافته اند، برای تکثیر ماهیهای طلایی روشهای متعددی وجود دارد که عبارتند از :
۱- روش مصنوعی
۲- روش نیمه مصنوعی
۳- روش طبیعی

مقاومت ماهیها طلایی در مقابل درجه حرارت آب زیاد است بطوریکه در زمستان در زیر لایه های یخ زمستانی در کف استخرها براحتی درجه حرارت پایین آب را تحمل می کنند. ماهیها خونسرد هستند و همین امر باعث می شود در هر درجه حرارتی فعالیت متناسب با آن داشته باشند در واقع در تابستان که درجه حرارت آب استخر حدود 30 درجه سانتی گراد است ماهی های طلایی بیشترین فعالیت خود را دارند و به غذا و اکسیژن خیلی زیادی احتیاج دارند و به سرعت هم رشد می کنند و از اواخر پاییز که درجه حرارت پایین می آید فعالیت آنها خیلی کم می شود و مصرف غذا و اکسیژن هم به حداقل می رسد و در زمستان به پایین ترین حد ممکن می رسد. معمولاً در زمستان از ذخیره غذایی بدنشان مصرف می کنند که همین موضوع باعث کم شدن وزن آنها می شود. بطوریکه اگر یک ماهی 200 گرم در اوایل پاییز وزن داشته باشد در آخر زمستان حدود 160 گرم وزن خواهد داشت و حدود 40 گرم از وزن آن کاسته می شود. در آکواریم، ماهی های طلایی خیلی زود با هر شرایطی تطبیق می کنند و هر نوع غذایی را بخوبی می خورند. حتی غذاهای پس مانده بقیه ماهیها را در کف از لابه لای ماسه ها می مکند و ذرات ریز غذا را می خورند.
تحرک و جنب و جوش این ماهیها زیاد است و در مقابل بیماریها و امراض پوستی مقاوم و خیلی بندرت بیمار می شود. از طرفی چون پرخور و پرتحرک هستند، بعضی اوقات آب آکواریم را کدر آلوده می سازند که در اینصورت هر هفته بهتر است مقداری از آب آنها را تعویض کنید. اکسیژن مصرفی گلدفیشها خیلی زیاد است و باید همیشه اکسیژن آب ماهیهای طلایی تأمین باشد.

روشهای تکثیر و پرورش ماهیهای طلایی

1- روش مصنوعی
در ایران برای اولین بار از روش مصنوعی در کارگاه پرورش ماهی در رشت توسط محمدرضا شیخیان با موفقیت انجام شده است. در روش مصنوعی باید حوضچه های مخصوصی برای مولدین آماده ساخت که دارای سیستم فیلتر و اکسیژن دهی و ورودی و خروجی آب مرتب باشد و بخوبی قابل کنترل و از قبل آماده و مجهز باشد.
در حوضچه های مخصوص ماهیهای نر از ماهی های ماده بطور جداگانه نگهداری می شوند. از قبل کلیه وسایل و آکواریم ها و ابزار کار آماده و مهیا می شود. در روش مصنوعی طریقه تخمگیری کاملاً بصورت مصنوعی انجام می شود. یعنی ماهی ها هرگز همدیگر را نمی بینند و یا تماسی با هم ندارند. ابتدا ماهیهای مولد باید وزن شوند و به ازای وزن هر ماهیها مقدار هورمون هیپوفیز یا هورمونHCG طبق دستور بصورت محلول درآید و با سرنگ مقدار لازم به هر ماهی تزریق شود. برای ماهی های ماده 24 ساعت قبل از تخم گیری فقط در یک نوبت میزان هورمون تزریق می شود ولی برای ماهی های نر بهتر است مقدار محاسبه شده هورمون در دو نوبت و بفاصله 12 ساعت تزریق شود. بعد از 24 ساعت ماهی های مولد آماده هستند ابتدا ماهی ماده را آزمایش می کنیم، اگر تخمها رسیدگی کامل پیدا کرده باشند برای تخمگیری با احتیاط و به آرامی از دو طرف پهلوی ماده با فشار ملایم تخمها به بیرون هدایت می شوند و داخل یک ظرف قرار می گیرند. سپس از دو عدد ماهی نر استفاده می کنیم و اسپرم گیری می شود. این عمل را گشن گیری یا تخمگیری به روش مصنوعی هم می گویند. حالا با ملایمت تخمها را با اسپرمها مخلوط می کنیم که بهتر است از یک پر استفاده شود تا تخمها صدمه نبینند. سپس تخمهای داخل ظرف را با محلول آب نمک 7/0 % شستشو می دهیم که معمولاً حدود پنج دقیقه باید شستشو را انجام دهیم و همانطور با ملایمت تخمها را با اسپرم نرها مخلوط می کنیم. تا تمام تخمها بخوبی بارور شوند. بعد از آن چون تخمها چسبندگی دارند و تا زمانیکه با آب نمک شستشو می دهیم این خاصیت چسبندگی کم است. حالا باید تخمهای بارور شده را به آکواریم هایی که از قبل آماده ساخته ایم منتقل سازیم. در هر آکواریم تعداد مشخصی بطور تقریبی تخم رها می سازیم، بعد داخل هر آکواریم یک شعله اکسیژن قرار داده می شود و مقداری داروی متیلن بلو با غلظت 1/0 % اضافه می شود تا از خرابی تخمها و شیوع و حمله قارچها جلوگیری بعمل آید. ماهیهای مولد بعد از پایان کار به حوضچه ها بر می گردند و برای نوبت بعدی بخوبی تغذیه و نگهداری می شوند.
تخمها درداخل آکواریم بعد از 48 ساعت باز می شوند و بتدریج لاروها به دیواره آکواریم می چسبند. لاروها همراه خودشان کیسه زرده دارند که تا سه روز از آن تغذیه می کنند و در این مدت به هیچ غذایی احتیاج ندارند. معمولاً از صبح روز چهارم لاروها اشتهای زیادی برای خوردن غذا دارند. نوزادان میگوی نمکی بهترین غذا برای آنها بحساب می آیند. لاروها هر چه بزرگتر می شوند باید مقدار غذا و محل نگهداری متناسب با آنها باشد و تمیزی آب لاروها و رقم بندی بچه های ماهی طلایی در هر 15 روز یک نوبت باید انجام شود. در روش مصنوعی نکات بسیار مهمی وجود دارد که حتماً باید مورد توجه قرار گیرد.
1- محل تزریق هورمون باید بین برانشی و باله پشتی و در وسط بدن ماهی بصورت عضلانی زده شود و حداکثر نیم سانتی متر سوزن سرنگ بداخل بدن ماهی وارد شود.
2- فاصله زمانی تزریق برای ماده ها نرها رعایت شود.
3- مقدار محلول هورمون باید دقیق محاسبه شود و برای هر ماهی به اندازه تعیین شده تزریق شود.
4- کلیه لوازم باید کاملاً تمیز، استریل و ضد عفونی باشند.
5- قبل از انجام تخمگیری ( گرفتن تخم و اسپرم ) حتماً از باروری و رسیدگی کامل تخمها و اسپرمها باید باید مطمئن بود.
6- اشخاص مبتدی از این روش استفاده نکنند.
7- حتماً از افراد آگاه، متخصص و کارشناس پرورش ماهی کمک بگیرید. بدلیل حساسیت و دقت لازم در موقع انجام و تشخیص باروری تخمها و اسپرم به تنهایی عملیات را انجام ندهید.

2- روش نیمه مصنوعی :
در این روش مانند روش مصنوعی تمام کارهای مربوط به تزریق هورمون هیپوفیز یا HCG به مولدین انجام می شود. به جای اینکه با روش مصنوعی تخمها و اسپرم گرفته شود. از اینجا به بعد را بصورت طبیعی ماهیها در کنار یکدیگر قرار می گیرند و بصورت طبیعی با تعقیب و گریز همدیگر و با فشارهایی که ماهیهای نر از دو طرف به پهلوی ماهی ماده وارد می آورند باعث می شوند ماهی ماده تخمهایش را رها سازد و همزمان نرها هم بصورت طبیعی و با میل خودشان اسپرمها را رها می سازند و در چندین نوبت تعقیب و گریز هر نوبت تعداد زیادی تخم رها می شود. معمولاً چند ساعت طول می کشد تا تخمگیری انجام شود. در این روش بهتر است ماهی های ماده و نر بصورت گروهی و به نسبت 5 به 7 در کنار هم قرار بگیرند چون نتیجه تخمگیری بهتر خواهد شد.
چنانچه در آکواریم تخمگیری صورت می گیرد بهتر است تعداد ماده یک عدد و تعداد نرها 2 عدد باشند. در روش نیمه مصنوعی چون نیمی از کار توسط ماهی ها باید انجام شود و چون ماهی ها هم علاقه شدیدی به خوردن تخمهایشان دارند بنابراین باید چاره کاری اندیشید تا تخمها از دسترس مولدین دور یا پنهان شوند. می توان ماهیها ی مولد را داخل قفس توری قرار داد و یا با انبوه گیاهان طبیعی یا مصنوعی آکواریم را پوشانید که تخمها در لابلای گیاهان استتار شوند و یا از چشمه های تور عبور کنند.
بعد از پایان تخم ریزی که معمولاً ماهیها دیگر میلی به تعقیب همدیگر نشان نمی دهند از آکواریم خارج شوند و به محل نگهداری انتقال داده شوند. در این روش معمولاً هر 15 روز یکبار می توانید از ماهی های تخمگیری کنید. در مدت 15 روز بهتر است ماهیهای ماده از نر جداگانه نگهداری شوند و با بهترین روش ممکن آنها را تغذیه نمایید.

3- روش طبیعی در آکواریم یا حوضچه
الف- روش قفس توری
ب- روش استتار

راحت ترین و ساده ترین طریقه تکثیر و پرورش ماهیهای طلایی روش طبیعی است. همانطور که گفته شد، بهتر است مولدین ماده و نر از همدیگر جدا نگهداری شوند و به بهترین شکل ممکن تغذیه شوند. آب سالم و اکسیژن کافی داشته باشند. ماهی های طلایی در آکواریم یا حوضچه می توانند تخمگیری نمایند. محل تخمگیری باید از قبل کاملاً آماده و مهیا باشد و درجه سختی آب هم بین 10 تا 15 درجه باشد. تعداد ماهی های مولد باید متناسب با آن باشد. مثلاً اگر در یک آکواریم 40 * 35 *70 سانتی متر قرار است تخمگیری انجام شود بهتر است از یک ماهی ماده و دو عدد ماهی نر استفاده شود. چنانچه در حوضچه 1*1*4 متر قرار است تخمگیری شود بهتر است از 10 عدد ماهی ماده و 14 عدد ماهی نر انتخاب و مورد استفاده قرار بگیرد. در محل تخمگیری هرگز به ماهیها غذا داده نمی شود چون غذا دادن علاوه بر اینکه آب را آلوده می سازد باعث فساد و خرابی تخمها نیز می شود و رشد قارچها را همراه خواهد داشت که خود قارچها هم باعث از بین رفتن بقیه تخمهای باقیمانده خواهند شد و در نتیجه غذا دادن در مکان تخمگیری مولدین باعث از بین رفتن تمام تخمها خواهد شد.

الف- روش قفس توری
در این روش قفس توری داخل مکان تخمگیری آکواریم یا حوضچه قرار می گیرد. ( معمولاً قفس متناسب با مکان تخمگیری ساخته می شود ) چشمه های تور باید آنقدر درشت باشند که تخمها براحتی از آن عبور کنند. بطوریکه ماهیهای مولد از آن چشمها نتوانند به بیرون از قفس توری بیایند. بهتر است ماهیهای ماده را در ساعت 12 ظهر داخل قفس قرار دهید تا فرصت داشته باشند با محیط انس بگیرند و در آنجا با آرامش احساس امنیت کنند و در واقع محل را انتخاب و مورد پسند قرار بدهند. بعد از 3 الی 4 ساعت نرها به داخل قفس گذاشته می شوند. بهتر است چند شاخه گیاه طبیعی یا مصنوعی داخل قفس قرار بگیرد تا برای ماهیها محیط طبیعی تر جلوه کند و به امنیت و آرامش ماهیها بیشتر کمک کند. ضمناً گیاهان می توانند محرک و راه انداز خوبی برای تخم ریزی باشند. یادآوری می شود در مکان تخم گیری هرگز غذا داده نشود. محل تخم گیری آکواریم یا حوضچه باید دارای آب با سختی مناسب بین 10 تا 15 درجه DH از قبل آماده شده باشد و در همان بعدازظهر نرها را در قفس قرار دهید. ماهیهای نر خودشان را به ماده ها معرفی می کنند و با حرکت نزدیک و چسبیده و آنها تمایل به تخمگیری یا بی میلی خودشان را ابراز می کنند و بهتر است بصورت طبیعی نور کم و به تاریکی شب ختم شود و هرگز آنشب روشنایی را نباید روشن کنید تا ماهیها بتوانند شب را در آرامش استراحت کنند تا فردا در سپیده دم صبح ابتدای روشن شدن هوا، ماهیهای نر با تعقیب ماهیهای ماده به تخمریزی بپردازند. هر ماهی ماده که اعلام آمادگی کند با دو عدد ماهی نر و گاهی هم بیشتر عمل تخمریزی را شروع می کنند.
ماده ها و نرهای دیگر یکی بعد از دیگری به جمع آنها می پیوندند و طولی نمی کشد که تمام ماهیها تعقیب و گریز را شروع می کنند و تخمها بصورت انبوه پاشیده می شوند و به آرامی به کف و دیواره ها می چسبند.
بعضی ماهیها تخم خوره های حرفه ایی هستند که بر می گردند و تعدادی تخم را قبل از اینکه توری عبور کنند می خورند. که این مسئله اصلاً مهم نیست. چون آنقدر تخم زیاد می ریزند که خوردن تعدادی از آنها هیچ اثری نخواهد داشت. بلکه باعث تشویق و علاقه مندی آنها خواهد شد که در نوبت بعدی بخوبی تخمگیری با تمایل شدیدتری انجام می دهند. چون بصورت غریزی متوجه می شوند سهمی از آن تخمها نصیب خودشان خواهد شد. در هر صورت هیچ گونه مزاحمتی یا ممانعتی از ادامه تخم ریزی نباید صورت بگیرد. معمولاً تخم ریزی حدود 5 ساعت ادامه خواهد داشت و در پایان سطح آب کف می زند و آب کدر و شیری رنگ می شود. دیده شده است، بعضی از ماهیهای ضعیف تر بر اثر فشار زیاد تلف شده اند و گاهی آنقدر صدمه می بینند که بیمار می شوند و هرگز در آینده برای تکثیر مناسب نخواهند بود که در این صورت بهتر از اینگونه ماهیها را از دور خارج کنید.
با مشاهده تخمها و با ساکت و آرام شدن ماهیها باید با حوصله آنها را از آنجا خارج کنید و با حوصله و آرامش کارهای لازم را در کمال خونسردی و با دقت تمام انجام دهید.
1- ماهی های ماده را از ماهیهای نر جدا کنید و هر گروه را به محل خودشان انتقال دهید و مکان نگهداری مولدین باید از قبل آماده شده باشد.
2- در صورتیکه آب خیلی شیری و ابری رنگ شده است بهتر است مقداری از آب را با آب مناسب که همان شرایط را دارد تعویض کنید. می توانید از یک فیلتر برقی کمک بگیرید و چند ساعت فیلتر داخل آب کار کند تا آب را شفاف و زلال کند.
3- مقداری داروی متیلن بلو به آکواریم تخمها اضافه کنید. معمولاً ( 1/0 % ) رنگ آب باید آبی آسمانی شود بنابراین بهتر است دارو را قطره قطره اضافه کنید و رنگ آب زیاد آبی پررنگ نشود دارو باعث جلوگیری از رشد و حمله قارچها به تخمها خواهد شد.
4- اکسیژن آب تخمها باید کافی باشد. معمولاً دو روز طول خواهد کشید تخمها باز شوند و روز سم لاروها به دیواره و وسایل داخل آب می چسبند. در این مرحله بهتر است قفس توری از آنجا خارج شود. مواظب باشید لاروها چسبیده به قفس تور با تکانهای آرام رها شوند معمولاً تا روز ششم ( یعنی سه روز بعد از چسبیده شدن ) لاروها هیچگونه غذایی نمی خواهند. در این سه روز لاروها زیر شکمشان کیسه زرده ایی دارند که از آن تغذیه می کنند و احتیاج به هیچ غذایی نخواهند داشت.
صبح روز چهارم ( سعی صبح روز هفتم از زمان تخم ریزی) که لاروها چهار روز عمر دارند کاملاً شنای آزاد پیدا کرده اند و کیسه زرده آنها هم کامل جذب بدنشان شده است. از اینجا به بعد لاروها احتیاج به غذا دارند که اهمیت بسیار زیادی دارد. باید روزانه چهار نوبت به لاروها غذا داد. بهترین غذای زنده در این مرحله نوزادان میگوی نمکی هستند که از قبل باید تدارک دیده باشید. لاروها خیلی پرخور و با اشتها هستند و خیلی سریع رشد می کنند بطوریکه رشد روزانه آنها را با چشم می توان مشاهده کرد بعد از چند روز لاروها باید به مکان جدید و بزرگتر که از قبل آماده شده است انتقال داده شوند. بطور متوسط برای هر متر مربع سطح آب باید 500 عدد لارو ماهی در نظر گرفت. ارتفاع آب باید 30 سانتیمتر باشد ولی چنانچه در حوضچه پرورش ماهی رها شده اند در مدت یکماه ارتفاع بتدریج بالاتر می آید و در آخر یکماه به یک متر خواهد رسید. اکسیژن، فیلتر، نور و تغذیه مناسب همواره باید مورد توجه باشد. بسیار دیده شده است بر اثر آلودگی آب، کمبود اکسیژن محلول در آب تعداد زیادی از لاروها در روزهای اول تلف شده اند.
در پروش ماهی طلایی یک مشکل بزرگ که تعداد بچه ماهی ها را کم می کند، هم جنس خواری بچه گلدفیش های بزرگتر است. بین آنها خیلی زود اختلاف اندازه بوجود می آید و آنهایی که بزرگترند بچه ماهیهای کوچکتر را خیلی راحت می خورند. بهمین منظور بهتر است هر 15 روز یک نوبت بچه ماهی ها را رقم بندی کنیم و آنهایی که هم اندازه هستند یعنی بزرگترها با همدیگر و کوچکترها هم با همدیگر نگه داری کنیم.
بعضی اوقات 500 عدد لارو ماهی طلایی در مدت 15 روز آنچنان تفاوت اندازه پیدا می کنند که به 3 اندازه رشد می کنند. یعنی حدوداً هر 170 عدد به یک اندازه رشد می کنند. که معمولاً بزرگ متوسط و ریز هستند. آنها که بزرگ و درشت تر شده اند ( به آنها شاه تخم یا شاه ماهی می گویند) در صورتیکه مخلوط با بقیه باشند و رقم بندی نشوند شروع به خوردن کوچکترها و ریزها خواهند کرد و همین رویه ادامه پیدا می کند تا اینکه حداکثر 100 عدد خیلی بزرگترها باقی خواهند ماند و معمولاً سه ماه که بگذرد دیگر اندازه ها بزرگ شده و همدیگر را کاری نخواهند داشت. عمل رقم بندی و اندازه کردن بچه ماهی های طلایی معمولاً باید تا شش ماهگی ادامه پیدا کند. در موقع رقم بندی اکثر پرورش دهندگان، ماهیها را از نظر رنگ، نژاد، گونه از نظر باله ها و چشم طبقه بندی و جدا می کنند. مثلاً بچه ماهیهایی که دارای دم خراب و فقط یک دم دارند و اصطلاحاً به آنها تک دم گفته می شوند در همان ابتدای کار از ردیف پرورش خارج می کنند چون ارزش اقتصادی ندارند و بعد از چند ماه زحمت، بچه ماهیهای زشت و بی قواره ایی پرورش یافته است. اغلب کارگاه های پرورش ماهی دقت لازم را در مورد این مسائل دارند.

ب- روش استتار گیاهی
در روش استتار گیاهی محلی که قرار است در آنجا تخمگیری صورت گیرد. داخل آکواریم یا حوضچه را با انبوه گیاهان طبیعی و مصنوعی کف و بالا را بطور کامل پوشش می دهند. تا تخمها در لابه لای آن استار شود. در مدتی که مولدین سرگرم تخمریزی هستند تعداد کمی از تخم ها خورده می شود. پس از اتمام کار تخمریزی مولدین شروع به خوردن تخمها می نمایند. بنابراین باید مراقبت لازم انجام شود تا در پایان تخم ریزی مولدین از آنجا خارج شوند و همانند روش قبل بقیه مسائل را انجام داد. روش سنتی که در ایران رایج است و بیشتر برای ماهی قرمز هفت سین شب عید انجام می دادند بدین صورت است. در استخرهای پرورش ماهی قرمز ابتدا کف استخر را با انواع جاروهای کوهی و یا خارهای کوهی بصورت بسته بندی درست می کنند و در سرتاسر کف استخر چیده می شود و برای هر استخر 10 عدد ماهی ماده و 14 عدد ماهی نر قرار می دهند و معمولاً در اوایل بهار اینکار انجام می شود و در طی سال فقط روزانه مقداری نان خشک روی سطح آب می اندازند تا ماهیها را به سطح آب بیاورد و نور آفتاب آنها را قرمز کند و در پایان سال اوایل اسفند تمام استخر را خالی می کنند، ماهیهای تولید شده را بفروش می رسانند و تعداد ماهی مادر را دوباره به استخر رها می کنند و مجدداً برای سال بعد بهمین روش کار را ادامه می دهند که در این روش نتیجه تکثیر و پرورش در پایین ترین حد ممکن خواهد بود. البته روش سنتی اصلاً قابل قبول نیست و هیچکدام از اصول تکثیر و پرورش در آن رعایت نمی شود و به نسبت تخم ریزی که انجام می شود، تعداد لاروها در پایان سال بسیار پایین است. در واقع در پایین ترین حد ممکن تولید خواهد شد. چنانچه از روش قفس توری استفاده شود درصد بیشتری تولید خواهد شد.

روش تشخیص جنسیت ماهی های طلایی
ماهیهای طلایی معمولاً بعد از یکسال به سن بلوغ می رسند و در آن موقع قابل تشخیص جنسیت هستند. ماهی نر معمولاً زودتر بالغ می شود. سن بلوغ در ماهی های طلایی برای ماده ها یکسال است و برای نرها معمولاً بعد از نه ماهگی بالغ خواهند شد. ماهیها ی بالغ براحتی قابل تشخیص جنسیت هستند.

ماهی نر :
1- لبه باله های آبششی جلو در ماهی های نر :
اولاً : ضخیم تر است.
دوماً : بصورت دندانه دندانه است.
سوماً: بر روی هر برآمدگی که بصورت دانه دانه و زبر است، یک نقطه سفید رنگ برآمده وجود دارد.
2- بر روی سطح آبشش یا برانشی ماهی نر همان نقاط سفید برآمده وجود دارد.
3- معمولاً گلدفیشهای ماده دارای شکم های بزرگتر و گنده ایی هستند در حالیکه نرها دارای شکل ظاهری دراز و کشیده و لاغرتر هستند.
4- درماهی نر زیر شکم قسمت خروجی لوله بیضه های نر در انتهای متصل به بدن شکل آن زوکی شبیه به نوک قلم نی سر شده است.

ماهی ماده :
1- ماهیهای ماده دارای باله های نازک و ظریفتر و لبه باله های آبششی خیلی نازک و ظریف است و هیچگونه برآمدگی و نقطه سفید بر روی آن وجود ندارد.
2- روی سطح برانشی هم هیچگونه برآمدگی و نقطه سفید وجود ندارد.
3- تمام گلدفیشهای ماده دارای شکمی چاق، گنده و بزرگ هستند و از روی شکل ظاهری آنها با نگاه آول قابل تشخیص هستند.
4- در زیر شکم قسمت خروجی لوله تخمدان در انتهایی که متصل به بدن می شود شکل آن گرد و شبیه به تخم که از آن خارج می شود است.